กาพย์ยานี ๑๑
๐ เมื่อนั้นชาวชมภู ชื่นชมอยู่สุขทั้งผอง
ไพบูลย์ด้วยเงินทอง เกิดทุนทรัพย์กลับมั่งมี ฯ
๐ แผ่นดินเหมือนคนปราบ ราบกว่าราบดั่งเภรี
หญ้าสูงสี่องคุลี เขียวขจีงามบรรจง ฯ
๐ น้ำไหลขึ้นฟากหนึ่ง ฟากฝั่งหนึ่งก็ไหลลง
เต็ฺมเปี่ยมเหลี่ยมสระสรง เพียงขอบฝั่งเป็นอาจิณ ฯ
๐ บ่พร่องบ่ล้นนัก พอกาจักก้มลงกิน
เต็มอยู่เป็นอาจิณ ใสบริสุทธิ์เห็นตัวปลา ฯ
๐ ไมตรีเจ้าใจบริสุทธิ์ หน่อพระพุทธเสด็จลงมา
ตรัสเป็นพระศาสดา แลโปรดฝูงโลกนิกร ฯ
๐ ฝูงสัตว์จะได้ฟัง ธรรมพระเจ้าสั่งสอน
จะลุุฝั่งสาคร พ้นจากโอฆสงสารไป ฯ
๐ เมื่อน้ันพระไมตรี ตรัสคดีแก่พระมาลัย
ในกาลชณะใด ถึงวัสสันตฤดู ฯ
๐ ฝนตกห้าวันตก เจ็ดวันตกเป็นเที่ยงอยู่
ครั้นถึงคิมหันตฤดู สิบห้าวันตกนิรันดร์ ฯ
๐ คร้ันถึงเมื่อเหมันต์ กึ่งเดือนตกไม่่แปรผัน
ฝนตกเป็นเที่ยงธรรม์ เป็นกำหนดดังนี้ไป ฯ
๐ แต่คำ่ถึงเที่ยงคืน คร้ันดึกดื่นสว่างไสว
เป็นธรรมดาอัตราไป แน่ดังนี้มิปรวนแปร ฯ
๐ เป็นปกติดังนี้ไป พระเมตไตรยจะมาแล
พระองค์จะเผยแผ่ ไขคลังธรรมเทศนา ฯ
๐ ผู้ใดจะใคร่พบ ใคร่ประสบฟังธรรมา
ให้เจริญศีลภาวนา จงพบพระสัพพัญญู ฯ
๐ เมื่อใดอันต้นไม้ มีกิ่งใบประชุมชู
มีดอกทุกฤดู บานสะพร่ังทุกพฤกษา ฯ
๐ มีลูกทุกก่ิงพร้อม พวงโน้มน้อมค้อมลงมา
มีพรรณอันนานา รสเอมโอชหอมเอาใจ ฯ
๐ คนทั้งหลายชื่นทั่วหน้า ดังนี้นาพระมาลัย
คราที่น้ันข้าจะไป โปรดฝูงโลกเข้านิพพาน ฯ
๐ ผู้ใดใคร่อยู่ท่า ใครเห็นหน้าพระศรีอารย์
ให้จำเริญศีลแลให้ทาน ให้ภาวนาจงทุกวัน ฯ
๐ เมื่อใดชาวชมภู เรียบร้อยอยู่พร้อมหน้ากัน
รักสนิทดังเผ่าพันธุ์ ดังพี่น้องชื่นชมใจ ฯ
๐ เสือกสนปนกันอยู่ ดังไม้อ้อแลไม้ไผ่
บ้านเรื่อนอยู่มิไกล แต่พอไก่บินถึงกัน ฯ
๐ คราทีข้าจะไป นะมาลัยเจ้าอรหันต์
โปรดสัตว์ให้ไปสวรรค์ ให้บรรลุถึงนิพพาน ฯ
๐ ผู้ใดใคร่ประสบ ใคร่ไหว้นบพระศรีอารย์
ทรงธุดงค์กัมมัฎฐาน ไตรลักษณ์ญาณเร่งภาวนา ฯ
๐ เมื่อใดคนทั้งหลาย เล่นสบายทั้วทิศา
เสวยโภชน์อันโอชา ด้วยน้ำผึ้งอันหวานมัน ฯ
๐ เล่นสนุกนอนสบาย สุขมากมายเกษมสันต์
มิได้ใช้สอยกัน ไร้โทษทัณฑ์แลอาญา ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป พระมาลัยอย่าสงกา
จะโปรดฝูงประชา ให้พ้นทุกข์เข้่านิพพาน ฯ
๐ ผู้ใดจะใคร่พบ ใคร่ไหว้นบพระศรีอารย์
ให้ผู้นั้นเร่งทำทาน ไตรลักษณ์ญาณเร่งภาวนา ฯ
๐ เมื่อใดแลฝูงคน ไม่ขวนขวายด้วยโภคา
เสมือนเทพในชั้นฟ้า ไม่บีฑาเบียดเบียนกัน ฯ
๐ มีข้าวน้ำผ้าผ่อนทิพย์ เสมอหนึ่งเทพในเมืองสวรรค์
แก้วแหวนมากอนันต์ เครื่องใช้สรอยอเนกไป ฯ
๐ คราทีน้ันแลนะพ่อ ขอพระเถรอย่าร้อนใจ
คราทีน้ันข้าจะไป จะโปรดสัตว์ทั้วหญิงชาย ฯ
๐ คราทีน้้นข้าจะเผย วาจาเปรยเปรมภิปราย
คราทีนั้นคนท้ังหลาย จะหน่ายรูปเข้านิพพาน ฯ
๐ เมื่อใดหญิงและชาย มีมากหลายด้วยสังวาล
เทริดแก้วงามตระการ ใส่ช้อนรับประดับองค์ ฯ
๐ นุ่งห่มสมเรืองรอง ย่อมล้วนทองงามยิ่งยง
เทริดหร้อยประดับองค์ ดุจดังเทพในเมืองแมน ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป พระมาลัยเจ้าอย่าแคลน
จะลงไปในเดินแดน จะโปรดสัตว์เข้านิพพาน ฯ
๐ ผู้ใดใคร่ไหว้นบ จะขอพบพระศรีอารย์
อย่าฆ่าีตีอาจารย์ ผู้มีศีลพระอุปัชฌาชย์ ฯ
๐ อย่าทำโทษโกรธแก่กัน อย่าลงทัณฑ์ด้วยอาญา
อย่าโกรธอย่าโกรธา มีทุนทรัพย์ให้แก่กัน ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป พระมาลัยเจ้าอรหันต์
คราทีนั้นข้าจะผัน ให้สัตว์นั้นถึงโสดา ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะบอก เอาสัตว์ออกจากโลกา
ให้พ้นจากเวรา ให้สัตว์น้ันเข้านิพพาน ฯ
๐ ผู้ใดจะใคร่เห็น เมื่อข้าเป็นพระศรีอารย์
ให้ผู้นั้นทำบุญทาน กัมมัฎฐานเร่งภาวนา ฯ
๐ บริกรรมพระอนิจจัง พระทุกขังพระอนัตตา
เอาเท่านี้ภาวนา จึงจะพบพระศรีอารย์ ฯ
๐ เมื่อใดคนโลกนี้ ไม่ราวีเบียดเบียนผลาญ
มิได้ทำความรำคาญ แก่เพื่อนบ้านล้างผลาญกัน ฯ
๐ ตนรักท่านท่านรักตน ดั่งพี่น้องร่วมเผ่าพันธุ์
เป็นมิตรรักสนิทกัน เหมือนใจเดียวถ้วนทกคน ฯ
๐ เมื่อนั้นข่้าจะไป พระมาลัยอย่าฉงน
จะโปรดประชาชน แลเทพาเข้านิพพาน ฯ
๐ ผู้ใดจะใครเห็น เมื่อท่านเป็นพระศรีอารย์
ให้เร่งอธิษฐาน แลทำบุญเพิ่มเติมกัน ฯ
๐ เมื่อใดคนทั้งหลาย หญิงแลชายอยู่เที่ยงธรรม์
บ่มิได้หึงษากัน สัตว์เล็กน้อยบ่ย่ำยี ฯ
๐ โดยต่่ำถอยลงไป ยุงเรือดไรไม่ตบดี
แผ่มิตรแผ่ไมตรี ให้แก่กันนิรันดร ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป พระมาลัยผู้บวร
จะเอาธรรมไปสั่งสอน ให้ฝูงสัตว์พ้นทุกขา ฯ
๐ จะให้ถึงโสดา สกิทาคาอนาคา
ให้ลุถึงอรหันตา สู่วิโมกข์เข้านิพพาน ฯ
๐ ผู้ใดใคร่อยู่ท่า ใคร่เห็นหน้าพระศรีอารย์
ให้อุตส่าห์อย่าเกียจคร้าน หมั่นฟังธรรมเป็นอาจิณ ฯ
๐ ข้าวพระแต่งอย่าขาด ทั้งตักบาตรแลจำศีล
ภาวนาเป็นอาจิณ จึงพบองค์พระศรีอารย์ ฯ
๐ เมื่อใดผัวและเมีย ไม่ทิ้งเสียอยู่สำราญ
ผัวเมียเดียวร่วมสงสาร รักร่วมห้องมิหมองกัน ฯ
๐ มิได้ไปจากเรือน อยู่เป็นเพื่อนทุกทุกวัน
น้ำจิตคิดผูกพัน เป็นเที่ยงธรรม์อยู่อัตรา ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป พระมาลัยอย่าสงกา
ข้าพระจะเทศนา โปรดฝูงสัตว์เพื่อสั่งสอน ฯ
๐ ผู้ใดจะใคร่เห็น เมื่อข้าเป็นพระบวร
ให้ตัดใจให้โอนอ่อน บวชเป็นสงฆ์แลนางชี ฯ
๐ ไหว้พระทุกค่ำเช้า ก้มกราบเกล้ากรชุลี
สวดมนต์แผ่ไมตรี ต้ังเมตตากรุณา ฯ
๐ ให้ภาวนาซึ่งทุกขัง อนิจจังอนัตตา
จึงจะพบพระศาสนา พระศรีอารย์เจ้าจอมไตรย ฯ
๐ เมื่อใดหญิงและชาย มิขวนขวายด้วยนาไร่
เลี้ยงชีพด้วยผลไม้ กัลปพฤกษ์อันให้ผล ฯ
๐ บ่ห่อนค้าบ่ห่อนขาย มิขวนขวายเป็นกังวล
เกษมสุขทุกตัวตน ที่กัลปพฤกษ์ตามปรารถนา ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป สู่ถิ่นในแดนโลกา
อย่าร้อนใจพระเจ้าข้า ถึงเวลาข้าจะไป ฯ
๐ จะโปรดสัตว์ทังหลาย ให้สบายชืนชุ่มใจ
จะเาอสัตว์ให้รอดไป ลุถึงฝั่งพระนิพพาน ฯ
๐ ผู้ใดใคร่ตามเสด็จ พระสรรเพชรดาญาณ
ให้ต้ังอาณาปาน ทรงธุดงค์เป็นอาจิณ ฯ
๐ ให้หน่ายเบญจขันธ์ จงทุกวันปฎิทิน
จึงพบพระมุนินทร์ ไมตรีเจ้าผู้เลิศล้น ฯ
๐ ให้ทานรักษาศีล ให้รางวัลแก่ไพร่พล
จะได้ให้แผ่ผล หวานอ่อนโอนโอวาทา ฯ
๐ ต้ังขันติบ่มิโกรธ บ่่ลงโทษบ่หึงษา
ละกามะราคา บ่ผิดพ้องหมองใจกัน ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป พระมาลัยจงแจ้งพลัน
จะนำสัตว์ให้เหหัน สู่เมืองแก้วพระนิพพาน ฯ
๐ คราทีน้ันจะไปโปรด ให้กำจัดจากสงสาร
คราทีน้ันจะให้ทาน อัมฤตธรรม สัตว์ทังหลาย ฯ
๐ ผู้ใดจะใคร่เฝ้า ไมตรีเจ้าผู้เปรมปราย
ให้ฝูงชนทั้งหญิงชาย เร่งขวนขวายสร้างกุศล ฯ
๐ ฟังธรรมจงอย่าขาด อย่าประมาทอย่าลืมตน
จะถุึงมรรคจะถึงผล ในสำนักพระศรีอารย์ ฯ
๐ เมื่อใดกานกเค้า เข้าคลึงเคล้ารอบสถาน
แมวแลหนูอยู่สำราญ ไม่่บีฑาเบียดเบียนกัน ฯ
๐ พังพอนแลงูเห่า บ่เข้ารบกบกัดกัน
งูแลกบบ่ขบกัน รักสนิทเป็นไมตรี ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป พระมาลัยผู้มีศรี
โปรดสัตว์ให้พ้นโลกีย์ ให้ได้ลุโลกอุดร ฯ
๐ จะนำสัตว์ทั้งหลาย เหนื่อยหน่ายกายเข้านคร
พระนิพพานอันบวร พ้นทุกข์ภัยในโลกีย์ ฯ
๐ ผู้ใดใคร่ตามไป นะมาลัยผู้เรืองศรี
ให้เร่งสร้างกุฎี ทำสถูปพุทธรูปวิหาร ฯ
๐ ให้เล่าเรียนแลเขียนธรรม ปลูกโพธิ์ทำนมัสการ
ปลูกศาลาแลสะพาน ทั้งส้วมฐานและโรงธรรม์ ฯ
๐ เมื่อใดแลราชสีห์ เสือเนื้อหมีบ่เบียดกัน
งูแลกบไม่ขบกัน ป่กินกันเป็นอาหาร ฯ
๐ ผีเสื้ออสุรกาย สัตว์ทั้งหลายบ่เป็นพาล
บ่มิได้เบียดผลาญ รุกรานกันให้เป็นเวร ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป พระมาลัยมหาเถร
จะโปรดสัตว์ทั้วบริเวณ ทั้งไตรภพเข้านิพพาน ฯ
๐ ผู้ใดจะใคร่พบ จะประสบพระศรีอารย์
ให้เร่งสร้างสมภาร อย่าขาดกุศลไป ฯ
๐ เมื่อใดผู้เป็นโจทก์ มิลงโทษทำโพยภัย
บ่มิจองจำเอาสินไหม มิใส่กลเอาของเขา ฯ
๐ บ่ข่มเหงบ่รุกราน บ่จองผลาญบ่พาลเอา
บ่ได้ทำให้อับเฉา บ่เบียดท่านให้เข็ญใจ ฯ
๐ คราทีน้ันพระอาจารย์ ข้าสมภารจะลงไป
จะโปรดสัตว์ทั่วแดนไตร ทั่วพิภพเข้านิพพาน ฯ
๐ มนุษย์แลเทพา จะเคลื่อนคลาจากสงสาร
จะเกิดสุขสำราญ พ้นความตายมิเวียนวน ฯ
๐ ผู้ใดใคร่เป็นชี ด้วยไมตรีเจ้าจุมพล
อย่าฉ้อของบุุคคล จึงจะพบพระศรีอารย์ ฯ
๐ เอ็นดูคนผู้ยาก อย่าพลัดพรากอย่าจองผลาญ
จึงพบพระศรีอารย์ ด้วยน้ำใจอันแผ่ผล ฯ
๐ เมื่อใดชายคิดชอบ ใจประกอบด้วยกุศล
สันโดษด้วยเมียตน แต่คนเดียวเป็นภรรยา ฯ
๐ ผู้หญิงก็ชื่นชม อภิรมย์เสน่หา
รักผัวผู้เดียวนา เป็นปิ่นเกล้าเจ้าจอมตน ฯ
๐ ผัวเดียวเมียผู้เดียว ผัวละคนเมียละคน
ผู้ชายมิปะปน ด้วยเมียท่านอันผัวมี ฯ
๐ ผู้หญิงนั้นเล่าไซร้ มิได้ล่วงประเวณี
รักสนิทมิตรไมตรี แต่ผัวเดียวแลเมียเดียว ฯ
๐ คราทีนั้นข้าจะไป พระมาลัยอย่าเฉลียว
ตรัสเป็นพระแต่องค์เดียว ได้พระนามพระศรีอารย์ ฯ
๐ จะนำสัตว์เข้าไปสู่ ให้ไปอยู่ในนิพพาน
ให้อยู่สุขสำราญ พ้นจากชาติอันสัญจร ฯ
๐ ผู้ใดใคร่นมัสการ พระศรีอารย์อันบวร
ให้ทำตามคำสั่งสอน อันกล่าวกอ่นบัดเดี๋ยวดล ฯ
๐ ผู้ผัวเดียวเมียผู้่เดียว ผัวละคนเมียละคน
จึงจะพบเจ้าจุมพล จะพ้นทุกข์ไม่หลงหลอ ฯ
๐ เมื่อใดข้าวละเม็ด แตกหน่อเมล็ดได้พันหน่อ
แต่ละหน่อได้พันกอ แต่ละกอลำถึงพัน ฯ
๐ แต่ละลำได้พันรวง แต่ละรวงดั่งแกล้งสรร
รวงหนึ่งได้มากครัน สองทะนานงวามเสถียร ฯ
๐ ข้าวเม็ดเดียวได้สองพัน สองร้อยเม็ดสิบสองเกวียน
สิบหกสัดเต็มสังเวียน ยังเหลือน้ันแปดทะนาน ฯ
๐ ข้าวนั้นหากเกิดเอง บ่พักปลูกบ่พักหว่าน
ครั้นสุกเป็นข้าวสาร ขาวบริสุทธิ์เป็นธรรมดา ฯ
๐ คราทีน้ันพระมาลัย ข้าจะไปเกิดมิช้า
จะโปรดสัตว์ทั่วโลกา ทั้งไตรภพให้รุ่งเรือง ฯ
๐ เมื่อใดคนทั้งหลาย บ่ชิงบ้านบ่ชิงเมือง
บ่รบกันให้แค้นเคือง บ่ชิงไร่ บ่ชิงนา ฯ
๐ บ่ชิงข้างบ่ชิงม้า ชิงทาสรแลทาสา
บ่ชิงสวนบ่ชิงนา บ่รุกร้นปล้นฉกกัน ฯ
๐ เมื่อนั้นข้าจะไป นะมาลัยเจ้าอรหันต์
จะโปรดสัตว์ทั่วทุกพรรณ ผู้ใจบุญเข้านิพพาน ฯ
๐ ผู้ใดใคร่เห็นข้า อย่ากล่าวว่าคำเป็นพาล
จึงพบพระศรีอารย์ เพราะกุศลอันตนครอง ฯ
๐ เมื่อใดผู้ร้ายกาจ บ่วิวาทบ่ตีถอง
บ่ชิงเงินบ่ชิงทอง บ่ทำลายของท่านเสีย ฯ
๐ บ่ชิงผ้าบ่ชิงทรัพย์ บ่ชิงผัวบ่ชิงเมีย
บ่ยุยงให้ท่านเสีย ไม่ให้ยากเป็นสารวล ฯ
๐ เมื่อนั้นข้าจะไป โปรดเวไนยประชาชน
ให้ลุถึงซึงมรรคผล คือมฤตนฤพาน ฯ
๐ จะโปรดสัตว์ให้พ้นทุกข์ ให้อยู่สุขเย็นสำราญ
ให้ยืนอยู่จีรังกาล เป็นเที่ยงแท้ในกุศล ฯ
๐ ผู้ใดจะใคร่พบ ใคร่ประสบเจ้าจุมพล
อย่าทำให้เป็นสารวล อย่าผลาญท่านให้เสียของ ฯ
๐ เมื่อใดแผ่นดินราบ ดุจดังปราบเหมือนหน้ากลอง
ไม่มีหนามเรี่ยรายกอง ทรัพย์เงินทองบ่ห่อนหาย ฯ
๐ ฝูงคนเป็นศรีสวัสดิ์ บ่ห่อนพลัดบ่ห่อนพราย
บ่ห่อนรู้เป็นอันตราย ย่อมบริสุทธิ์ทั่้วโลกีย์ ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป นะมาลัยผู้มีศรี
จะโปรดสัตว์ทั่วโลกีย์ ให้ราบคาบต่อมรรคผล ฯ
๐ ผู้ใดใคร่จะเห็น ซึ่งข้าเป็นพระทศพล
ให้ดั้งจิตน้ำใจตน ราบคาบต่อพระศาสนา ฯ
๐ ใจชื่นบานรู้หว่านล้อม อ่อนโน้มน้อมไหว้วันทา
จึงจะพบพระศาสดา พระไมตรีเจ้าจุมพล ฯ
๐ เมื่อใดสัตว์ในโลก บ่ห่อนโศกเศร้าสักคน
บ่มีพยาธิ์เบียดเบียนตน บ่เป้นเรื้อเกลื้อนกลากผี ฯ
๐ ตาเห็นใสหูสว่าง บ่เป็นอ่างใบ้บ้าจี้
บ่เป็นต่อมค่อมกุลี บ่เปลี้ยง่อยเงื่ยงงวยงง ฯ
๐ คราทีน้ันข้าจะไป นะมาลัยอริยสงฆ์
จะโปรดสัตว์ไปทางตรง ให้ลุถึงทางอรหันต์ ฯ
๐ ผู้ใดใคร่เป็นชี ด้วยไมตรีเจ้าจอมธรรม์
อย่าทำร้ายมุ่งหมายกัน จึงจะพบพระศรีอารย์ ฯ ราบ ฯ
* ราบ เข่้าใจว่าเป็นการบอกการบรรเลงเพลงปี่พาทย์เมื่อสวดจบตอน
